نقش خانواده درتوسعه فرهنگ سازي دربين كودكان ونوجوان (مجتبی دشتی)

نقش خانواده درتوسعه فرهنگ سازي دربين كودكان ونوجوان

استاد جناب آقای تنگشیر

 , مجتبی دشتی

يكي از شاخص‌هاي توسعه يافتگي جوامع، نرخ سرانه دستيابي به منابع اطلاعاتي و مطالعاتي افراد ان جامعه است. به گونه‌اي كه جهان امروزي را جهان اطلاعات مي‌خوانند و از آن به جامعه شبكه اي نيز ياد مي‌كنند. جامعه شبكه‌اي موجب از ميان رفتن فاصله‌هاي مكاني و زماني شده است.
ويژگي بارز جامعه‌ي شبكه‌اي، استفاده از اطلاعات و دستيابي به آن‌هاست. جست و جو ،‌مطالعه و پژوهش در جامعه‌ي شبكه‌اي به شيوه‌هاي مختلف (مكتوب، شفاهي ديداري- شنيداري)و به صورت تركيبي انجام مي‌گيرد.
در قرن حاضر، با وجود گسترش رسانه‌هاي جمعي و بهره‌گيري از رايانه و اينترنت، مطالعه و كتابخواني هنوز اهميت خود را نه تنها حفظ كرده است، بلكه شاهد افزايش شمارگان كتاب‌هاي چاپ شده، افزايش متقاضيان عضويت در كتابخانه‌ها و پر رونق شدن بازار كتاب فروشان در سطح جهان هستيم.
علل اين امر را بايد در افزايش تعداد داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها، علاقه‌مندي عموم مردم به كسب دانش و مهارت‌ها، درك تاثير مطالعه در زندگي اجتماعي و نقش آن در گسترش روح خلاقيت، ‌نوآوري ابتكارات جست‌ و جو كرد. خلاصه اين كه مطالعه، موجب رشد فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي افراد مي‌شود.
امروزه كتابخواني به عنوان يكي از منابع مهم دستيابي به اطلاعات فقط عملي فردي نيست كه به سبب علاقه و سليقه شخصي يا اشخاص بتواند استمرار يابد، بلكه ضرورت‌هاي اجتماعي، موقعيت تاريخي و فرهنگي جامعه، نيازهاي نظام اجتماعي، علايق و انگيزه‌هاي فردي، امكانات و توانايي‌هاي نظام و در اختيار بودن كتاب، ‌عوامل تعيين كننده‌اي در كتابخواني به شمار مي‌روند. ترويج فرهنگ مطالعه، فقط راهي براي تامين اوقات فراغت نيست و چنين مقوله‌ي مهمي را در بحث «سرگرمي‌ها» نبايد مورد مطالعه قرار داد، بلكه اين امر بايد پايه و بنيان استوار هر برنامه‌ريزي اصولي، اجتماعي و توسعه ملي قلمداد شود.
در جوامع سنتي و توسعه نيافته، به دليل حاكميت فرهنگ گفتاري بر نوشتاري، نرخ كتابخواني پايين بوده است. در جوامع جديد، فرهنگ نوشتاري به دليل امتيازات فراوانش، بر فرهنگ گفتاري برتري يافته است. فرهنگ گفتاري، از تعريف واقعيات و اعمال‌نظر انتقال دهندگان پيام مصون، نبوده است.
در ضمن، در طول زمان امكان ثبت و ضبط موضوعات وجود نداشته است. در حالي كه با توسعه فرهنگ كتابت و خواندن، اين محدوديت از بين رفته و همه چيز به صورت ثبت شده قابل رجوع است. بنابراين، حركت از فرهنگ گفتاري به فرهنگ نوشتاري، يكي از دستاوردهاي كتاب و اختراع خط نوشتار بوده است.
كتاب دريچه‌اي است به سوي جهان شگفت‌انگيز علم و معرفت و مطالعه راهي است بسيار ساده و عملي براي پرورش استعدادهاي خداداد انسان و آموزش علوم و فنون كه او را در مسير رشد و تكامل راهنمايي كند. اگر بتوان مطالعه را در انسان به صورت «عادت» خود را نسبت به جهان هستي رشد و تعالي بخشد. بايد توجه داشت كه تبديل اين علاقه به عادت‌، بايد از دوران طفوليت انسان شروع شود. يكي از عوامل برانگيزاننده در امر مطالعه، حس كنجكاوي است.
اگر مطالعه براي انسان به صورت وظيفه جلوه‌گر شود، رغبت به مطالعه هم كم‌تر مي‌شود. در حالي كه با برانگيختن حس كنجكاوي، چه بسا شخص با حوصله‌ي فراوان آن را پي‌گيري كند و به ان اهميت دهد.
عوامل مختلفي در امر كتاب و كتابخواني و توسعه فرهنگ و مطالعه، در ميان كودكان و نوجوانان ما دخيل هستند. براي اين كه بتوان راهكارهاي عملي توسعه كتابخواني در ميان كودكان و نوجونان را شناخت و به كار برد، بايستي عوامل تاثير گذار بر كتابخواني و نقش هر كدام در اين مقوله را شناخت و روشن نمود.
كتابخواني برآيندي از مجموعه عوامل است. اين عوامل به طور عمده شامل خانواده فرد، مدرسه و محيط آموزشي است. براي بررسي عوامل ذكر شده، لازم است در زمان كوكي به نقش خانواده دقت كنيم. محيط خانوادگي، اولين محيط تربيتي است و ارتباط اعضاي خانواده با مقوله فرهنگ و كتاب، نقش به سزايي در نوع برخورد فرد با كتاب بازي مي‌كند. جامعه‌شناسان آموزش و پرورش، معتقدند تربيتي كه فرد در خانواده مي‌پذيرد، از نوع تربيت غير رسمي است كه تاثير شگرفي بر تربيت رسمي وي خواهد گذاشت. آن چه كودك در دوران قبل از مدرسه در خانواده مي‌آموزد، به گونه‌اي بر روح و روان وي نقش مي‌بندد كه تا آخر عمر باقي خواهد ماند و نحوه برخورد و ي را با مسائل گوناگون اجتماعي و آموزشي تحت تاثير قرار خواهد داد. اولين آشنايي كودك با كتاب، در خانواده محيط خانواده انجام مي‌گيرد.